برگزاری نشست علمی «خاورشناسان و حدیث شیعه با تاکید بر کتاب شریف نهج البلاغه» در دانشکده علوم قرآنی تهران
نشست علمی « خاورشناسان و حدیث شیعه با تاکید بر کتاب شریف نهج البلاغه» از سوی انجمن علمی دانشجویی دانشکده علوم قرآنی تهران برگزار شد.
تاریخ انتشار : جمعه ۲۹ اسفند ۱۳۹۹ ساعت ۲۳:۵۱
کد مطلب: 11803
دکتر حسن نیا، در ابتدای این نشست به تعریف لغوی و اصطلاحی خاورشناسی و خاورشناسان پرداخت.
وی با اشاره به دو نگاه جغرافیایی و فرهنگی در موضوع شرق شناسی به تعریف مطالعه شرق و موضوعات فرهنگی و میراث فرهنگی مشرق زمین پرداخت و اظهار کرد: شخصی که به چنین مطالعاتی میپردازد صرفا خود غربی و یا غیر مسلمان نخواهد بود. بلکه بسیارند؛ خاورشناسانی که خود مسلمان و غیر غربی بوده اند اما آثاری در خاورشناسی دارند.
استاد مدعو دانشکده علوم قرآنی تهران در تعریف خاورشناسی گفت: باخترشناسی و یا همان خاورشناسی، پژوهش هایی است که با روش غربی به بررسی موضوعات شرقی می پردازد.
وی در ادامه وارد با اشاره به نقش انکار ناپذیر انقلاب اسلامی ایران، تصریح کرد: با شروع قرن ۱۴ میلادی کلیساها برای تبلیغ و همچنین ایجاد وحدت میان کلیساهای شرق و غرب، اجازۀ تأسیس کرسی‌های استادی زبان‌های عربی، عبری و کلدانی را در دانشگاه صادر کرد. بر این اساس، ظاهراً برای اولین بار این ادوارد پوکاک بود که در سال ۱۶۳۶ میلادی، پس از سخنرانی لاتینش در باب اهمیت زبان عربی، به مناسبت مراسم معارفه در مقام اولین استاد کرسی زبان عرب در دانشگاه آکسفورد دوره‌هایی در مدح حضرت علیعلیه‌السلام برای دانشجویان خود ترتیب داد.
حسن نیا افزود: مجموعاً چهار اثر دیگر از کلام امیرالمومنین علیه السلام به زبان های لاتین تا کم‌تر از یک قرن بعد از پوکاک در اروپا معرفی می‌گردد؛ که در لیدن و آکسفورد به لاتین منتشر می شوند. در زمینۀ ترجمۀ سخنان مولا امیرالمؤمنین علیه‌السلام و نیز نهج‌البلاغه به زبان‌های اروپایی و به ویژه زبان انگلیسی، تاکنون ترجمه‌های بسیاری در بازار نشر اروپایی معرفی و عرضه گشته، که در این میان برخی شهرت بیشتری نسبت به دیگری کسب کرده اند. همچنین برخی از مترجمان تنها به ترجمه یک خطبه یا نامه و یا بخشی از نهج البلاغه همت گمارده‌اند.
استادیار دانشگاه شاهد در ادامه افزود: از جملۀ محققان و اندیشمندان بزرگ مسلمان و همچنین شیعه که شهرتش در غرب بیشتر است تا شرق، مولانا سید محمد وارث حسن نقوی هندی است.وی بیش از هر چیزی بر نهج البلاغه متمرکز شد و زمانی که برای تحصیل در دانشگاه ادینبورگ اسکاتلند به سر می‌برد، رسالۀ دکتری خود را در این موضوع با عنوان تحلیل انتقادی نهج البلاغه نوشت. از سوی دیگر اما، مطالعۀ دقیق و بسیار مفصّل حسن وارث، برای نه تنها محققان غربی، بلکه برای شیعیان و مسلمانانِ پژوهش‌گر در این عرصه راه‌گشاست. او در تمام فصول کتاب با هدف اثبات حقانیت خُطب و جملات امام علی(علیه‌السلام) و پاسخ به شبهۀ نام آشنای خاورشناسان و برخی از علمای اسلام در خصوص عدم انتساب کتاب به مولا(علیه‌السلام) و جعلی پنداشتن تمام یا بخشی از آن، مباحث خود را با ذکر نمونه‌های عینی از نهج البلاغه و اشاره به نظرات اندیشمندان مختلف و ذکر مصادر بسیار مهم تاریخی و معتبر، به صورتی مستدلّ ارائه می‌کند.
وی افزود: تلاش او در جهت رفع این شبهه و پاسخ‌گویی به هفت گروه از شکاکانی است، که خود در ابتدای فصل نخست به آن‌ها اشاره می‌کند، و این تلاش ارزشمند، پاس‌داشتنی و قابل تأمل و نظر ویژه است.
حسن نیا اظهار کرد: یکی از فعالیت‌های در خور نگاه که محمد وارث در این تلاش علمی از خود به جای گذاشته است، «تاریخ‌گذاری نهج البلاغه» است. موضوعی که دیربازی نیست به عرصۀ تلاش‌های محققان حوزۀ حدیث و قرآن کریم راه یافته است. این موضوع به صورت خیلی گذرا توسط برخی همچون روبرت گلیو اشاره شده است. وی اذعان می‌کند که در این حوزه کارهای بسیاری باقی مانده و این مسئله به توافق همه‌گیر نرسیده است. به نظر می‌رسد، این بحث (تاریخ‌گذاری روایات)، اگر به صورت شایسته و دقیقی مورد مطالعه و تحقیق قرار گیرد، اصالت حدیث شیعه در پژوهش‌های خاورشناسی بیشتر از پیش نمایان خواهد شد. از این رو، تلاش محمد وارث به عنوان یکی از اولین کسانی که به «تاریخ‌گذاری روایات» آن هم از منظر یک کتاب روایی مهم در شیعه توجه داشت و به گونه‌ای «تاریخ‌گذاری نهج البلاغه» را رقم زد، در خور تحسین و توجه است.
وی همچنین بیان کرد: سنددهی به روایات آمده در نهج البلاغه، به ویژه خطبه‌ها، با استفاده از کتب تاریخی و روایی پیش از آن و نیز با در نظر گرفتن کلمات و عبارات به کار برده شده در نهج البلاغه و مقایسۀ آن با منابع پیشین، به ویژه منابع دورۀ جاهلی و نیز مقایسۀ دقیق و عالمانه با متن قرآن کریم، از دیگر تلاش‌های ارزشمند وی است. اگر چه امروز محققان بسیاری در میان شیعیان به این مهم توجه داشته‌اند و کتب و مصادر گوناگونی در این خصوص به نگارش درآورده‌اند، اما تلاش محمد وارث به عنوان اولین تلاش انجام شده در آکادمی‌های غرب و در زمانی که منابع امروزی نگاشته نشده یا در دسترس نبود، بسیار ارزشمند می‌باشد.
استاد دانشکده علوم قرآنی تهران افزود: در این میان البته، وارث بر صحّت انتساب کل نهج البلاغه به امام علی (علیه‌السلام) تردید وارد می‌سازد و به نظر او برخی از عبارات، مفاهیم و واژگان به کار برده شده در آن، در زمان مولا(علیه‌السلام) کاربرد نداشته و ساخته و پرداختۀ نویسندگان و ویراستاران پسین است، که نقش سید رضی به عنوان مؤلف کتاب از همه بیشتر است. وی در این بخش به مواردی همچون: وجود عبارات، مفاهیم و واژگان برای اولین بار در برخی از کتب متعلق به دوران‌های پس از امام علی(علیه‌السلام) و عدم وجود آن‌ها در قرآن کریم به عنوان متن کلاسیک مصونِ از تغییر و به جای مانده از دوران امام (علیه‌السلام) اشاره کرده، به تفصیل نظریه خود را مستدلّ می‌سازد.
